ptol.org.pl

M. Kieć-Świerczyńska, B. Kręcisz

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, inaczej wyprysk kontaktowy należy do najczęściej rozpoznawanych chorób zawodowych. Uczulenie kontaktowe powodują liczne proste związki chemiczne o masie cząsteczkowej poniżej 500 daltonów, wykrywane na podstawie dodatnich wyników testów naskórkowych (płatkowych – patch tests).

Typowe umiejscowienie zmian skórnych to powierzchnie grzbietowe rąk, przedramiona po stronie zginaczy i prostowników, stopy, miejsca przylegania uczulających przedmiotów a także twarz, szyja dekolt w przypadku alergenów obecnych w powietrzu. W miejscach tych tworzą się silnie swędzące plamy rumieniowe, grudki i pęcherzyki, ogniska rumieniowo-złuszczające.

Rodzaj i częstość uczulenia kontaktowego zależy od wielu czynników, zwłaszcza od rozpowszechnienia alergenów w środowisku zawodowym i pozazawodowym, nawyków stosowania środków ochrony skóry, a także od indywidualnych predyspozycji badanych. Opisano już wiele tysięcy związków chemicznych, które spowodowały odczyny alergiczne. Spośród nich 350-400 uczula dość często i te wchodzą w skład zestawów dodatkowych do badania alergii kontaktowej; natomiast tylko ok. 20 alergizuje bardzo często. Przeznaczone one są do skriningowej diagnostyki uczulenia u każdego pacjenta z podejrzeniem nadwrażliwości kontaktowej (zestawy standardowe).

Nadwrażliwość zawodową najczęściej powodują metale, zwłaszcza chromiany, nikiel i kobalt, związki chemiczne wchodzące w skład gumy, tworzywa sztuczne.

Uczulenie na związki chromu jest jedną z najczęstszych przyczyn zawodowego wyprysku kontaktowego. Alergia dotyczy głównie mężczyzn. Najsilniejsze właściwości uczulające ma chrom sześciowartościowy, który łatwo dyfunduje przez błony biologiczne. Związki trój wartościowe są słabiej wchłaniane i słabo uczulają. Chrom meta liczny nie alergizuje. Główne źródła narażenia zawodowego m chrom to: cement, piaski formierskie, zużyte smary i oleje przemy słowe, płyny galwanizerskie, środki do garbowania skóry, popiół] powstające przy spalaniu węgla, chromianka do mycia szkła labora toryjnego, odczynniki do badania jakości mleka, chłodziwa, środk do impregnacji drewna, płyny antykorozyjne, farby podkładowe, la kiery, gazy i dymy spawalnicze. Chromiany powodują długotrwałe utrzymywanie się zmian skórnych. Uczulenie powstaje po kontakcie z niewielkimi ilościami alergenu stanowiącymi nierzadko tylko za nieczyszczenie różnych produktów, utrudnia to ustalenie źródh alergizacji.

Zawodowe zapalenie skóry może być spowodowane kontakten z mieszanką gumową oraz stycznością z gotowymi wyrobami z gum] technicznej (węże, uszczelki, opony, dętki) lub artykułach stosowa nych w celach ochronnych (rękawice, fartuchy, obuwie). W gumie najsilniej alergizują przyspieszacze wulkanizacji (tiuramy, tiokarba miniany, tiazole, pochodne guanidyny i tiomocznika) oraz antyutle niacze (aminy aromatyczne i pochodne chinoliny).

Do silnie uczulających tworzyw sztucznych należą epoksydy, żywi ce fenolowe (fenoplasty), aminoplasty (żywice melaminowo-formalde hydpwe, mocznikowo-formaldehydowe) i akrylany.

Żywice epoksydowe znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle elektronicznym metalowym, motoryzacyjnym, samolotowym, okręto wym, chemicznym, farmaceutycznym, spożywczym i w budownic twie. Uczulać mogą same żywice a także ich utwardzacze, plastyfikatory, reaktywne rozcieńczalniki. Epoksydy są przyczyną ciężkich, rozległych, uporczywych często rozsianych zmian wypryskowych. Po wstają po stosunkowo krótkim okresie narażenia. Utrzymują się długo, mimo zmiany stanowiska pracy, a testy naskórkowe rzadko się ne-gatywizują. O sile działania alergizującego epoksydów świadczą nierzadkie przypadki pierwotnego uczulenia u pracowników zatrudnić nych w pewnej odległości od stanowisk, gdzie używane są żywice, a także nawroty wyprysku spostrzegane u uczulonych po bardzo krótkich pobytach w pomieszczeniach produkcyjnych.

W orzekaniu o niezdolności do pracy bezwzględnie należj uwzględniać rodzaj czynnika uczulającego i jego rozpowszechnienie w środowisku zawodowym (możliwość przekwalifikowania, zwłaszcza pracowników fizycznych).

Referat

Powyższy tekst stanowi streszczenie referatu wygłoszonego w ramach I Kongresu Polskiego Towarzystwa Orzecznictwa Lekarskiego, który odbył się w dniach 15/16 września 2003 w Łodzi.