Od Hipokratesa do współczesnych kodeksów etyki

G. Mus, J. Zdrzałek

Wstęp nawiązuje do starożytnych źródeł etyki lekarskiej od egipskiego lekarza, architekta i urzędnika Imhotepa (XXVII/XXVI w. p.n.e.). Z postacią Hipokratesa (IV w. p.n.e.) wiąże się nie tylko sama przysięga, ale też mniej znane przykazanie. Omówienie obydwu dokumentów poprzedzi ustalenie głównych nurtów tzw. tradycji hipokratesowskiej.

Składają się na nią:

  1. tajemnica zawodowa,
  2. pojęcie dobra chorego,
  3. problem stosunku do przerywania ciąży,
  4. problem stosunku do eutanazji.

Starożytna zasada Salus egroti suprema lex znajdzie tu swoje rozwinięcie z uwzględnieniem zachodzących zmian w jej rozumieniu, wynikających z jednej strony z autonomii pacjenta, z drugiej ze społecznego kontekstu pracy lekarza.

W drugiej połowie XX w. okazało się oczywiste, że tradycyjna etyka deontologiczna, oparta o tradycję hipokratesowską, stała się niewystarczająca. Przede wszystkim świadomość zaistniałych przestępstw popełnionych przez lekarzy hitlerowskich i sowieckich, a następnie lawinowy rozwój nowych biotechnologii doprowadziły do konieczności stworzenia nowych uregulowań etycznych. Prymatem stała się ochrona godności osoby ludzkiej, a istotnym elementem określenie warunków i granic biotechnologii.

Punktem wyjścia stał się Kodeks Norymberski (1947 r.), zaś pełne rozwinięcie znajdują omówione problemy w Międzynarodowym Kodeksie Etyki Lekarskiej Światowego Stowarzyszenia Lekarzy (powstał w 1949 r., ostatnia modyfikacja w 1988 r.) oraz Deklaracji Genewskiej (1948 r. a ostateczna wersja w 1983 r.). Najnowszym dokumentem regulującym problemy biotechnologii oraz stworzenia standardów służących ochronie osoby ludzkiej jest Europejska Konwencja Bioetycz-na (inaczej Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny) z 1996 r.

Na gruncie polskim zostanie omówiony międzywojenny Zbiór zasad deontologii lekarskiej z 1935 r.

Obecnie polskich lekarzy obowiązuje Kodeks Etyki Lekarskiej z 1993 r., którego wybrane artykuły, mające zastosowanie do pracy lekarza orzecznika zostaną omówione. Uwzględniony zostanie przy tym projekt znowelizowanego Kodeksu Etyki Lekarskiej, który ma zostać uchwalony podczas Nadzwyczajnego Zjazdu Izb Lekarskich we wrześniu br.

Referat

Powyższy tekst stanowi streszczenie referatu wygłoszonego w ramach I Kongresu Polskiego Towarzystwa Orzecznictwa Lekarskiego, który odbył się w dniach 15/16 września 2003 w Łodzi.